آنوریسم مغزی (Cerebral Aneurysm) نوعی برجستگی یا برآمدگی در بخشی ضعیف از دیواره یکی از شریان های داخل یا اطراف مغز است. فشار مداوم جریان خون باعث می شود این ناحیه ضعیف به سمت بیرون کشیده شود و به شکل یک برآمدگی شبیه تاول درآید. وقتی خون وارد این برآمدگی می شود ، آنوریسم بیشتر کشیده می شود ، مشابه بادکنکی که هر چه بیشتر پر از هوا می شود ، دیواره اش نازک تر شده و احتمال ترکیدنش بیشتر می شود. بیرون زدگی های مغزی می توانند در هر بخشی از مغز ایجاد شوند اما بیشتر آنها در شریان های اصلی در پایه جمجمه تشکیل می شوند. تقریباً ۱۰ تا ۳۰ درصد از افرادی که آنوریسم مغزی دارند ، بیش از یک آنوریسم دارند. بیشتر بیرون زدگی های شریان مغزی کوچک بوده و علائمی ایجاد نمی کنند. اگر آنوریسم به اعصاب یا بافت های اطراف فشار وارد کند ، ممکن است علائم ایجاد کند. اگر آنوریسم دچار نشتی یا پارگی شود ، باعث خونریزی در مغز می شود. پارگی آن می تواند زندگی فرد را تهدید کند و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. هرچه زمان بیشتری از پارگی بگذرد ، احتمال مرگ یا ناتوانی دائمی بیشتر می شود.
علائم آنوریسم مغزی
علائم بیرون زدگی شریان مغزی پاره شده شامل موارد زیر است :
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- سفتی گردن
- تاری دید یا دوبینی
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
- تشنج
- افتادگی پلک و گشاد شدن مردمک
- درد بالای چشم یا پشت چشم
- گیجی
- ضعف یا بی حسی
- بیهوشی
علائم آنوریسم پاره نشده شامل موارد زیر است:
- سردردهای مکرر یا موضعی
- درد پشت یا اطراف چشم
- تغییرات بینایی (مانند تاری یا دوبینی)
- افتادگی پلک
- بی حسی در صورت یا بدن
- تغییرات بینایی
- گشاد شدن مردمک چشم
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در سر یا صورت
- درد در بالای چشم یا پشت آن
- تشنج
اگر این علائم را تجربه می کنید، فوراً به پزشک مراجعه نمایید..
چه عواملی باعث ایجاد این مشکل می شوند؟
آنوریسم مغزی زمانی ایجاد می شود که دیواره یکی از شریان های مغز نازک و ضعیف شود. آنها معمولاً در نقاطی از شریان ها ایجاد می شوند که چند شاخه از هم منشعب می شوند. در برخی موارد ، فرد به صورت مادرزادی با آنوریسم مغزی متولد می شود که معمولاً به دلیل ناهنجاری در دیواره رگ خونی است.
✅عوامل ارثی آنوریسم مغزی
- سندرم اهلرز دانلوس عروقی
- بیماری کلیه پلی کیستیک با وراثت غالب (Autosomal Dominant)
- دیسپلازی فیبروماسكولار (Fibromuscular Dysplasia)
- ناهنجاری شریانی وریدی (Arteriovenous Malformation)
- داشتن یکی از بستگان درجه یک (والد یا خواهر و برادر) با سابقه آنوریسم مغزی
✅عواملی اکتسابی تضعیف دیواره های شریانی
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- مصرف مواد مخدر ، به ویژه کوکائین
- مصرف بیش از حد الکل
چه عواملی باعث ایجاد پارگی می شوند؟
فشار خون بالا شایع ترین عامل پارگی آنوریسم است. فشار خون بالا باعث می شود نیروی وارد بر دیواره رگ های خونی بیشتر شود. شرایطی که ممکن است فشار خون را افزایش داده و منجر به پارگی شوند ، عبارتند از:
- استرس مداوم یا انفجار ناگهانی احساساتی مثل خشم
- وارد آوردن فشار زیاد هنگام بلند کردن یا حمل وسایل سنگین
- داشتن فشار خون بالا که به درستی با دارو کنترل نشده باشد.
خطرات پارگی آنوریسم مغزی
وقتی آنوریسم پاره می شود ، خون به بافت های اطراف مغز نشت می کند . این خون می تواند فشار زیادی به بافت مغز وارد کند و باعث تورم مغز شود. معمولاً با سردردی بسیار شدید به نام سردرد تندر آسا همراه است.
پارگی آنوریسم مغزی می تواند مشکلات جدی از جمله موارد زیر را برای سلامتی ایجاد کند:
- خونریزی ساب آراکنوئید (SAH) : خونریزی در ناحیه بین مغز و پرده های نازکی که آن را پوشانده اند .
- سکته هموراژیک : خونریزی در فضای بین جمجمه و مغز.
- وازواسپاسم (Vasospasm) : باریک شدن یا انقباض رگ های خونی که باعث کاهش اکسیژن رسانی به مغز می شود.
- هیدروسفالی (Hydrocephalus) : تجمع خون در اطراف مغز باعث ناتوانی در تخلیه مایع مغزی نخاعی و در نتیجه هیدروسفالی و افزایش فشار مغز می‌شود
- تشنج : افزایش ناگهانی و غیرقابل کنترل فعالیت الکتریکی در مغز که می تواند آسیب ناشی از پارگی آنوریسم را بدتر کند.
- کما : حالت بیهوشی طولانی مدت که ممکن است چند روز تا چند هفته ادامه یابد.
- مرگ : در حدود ۵۰٪ از موارد ، پارگی آنوریسم مغزی منجر به مرگ می شود.
آنوریسم مغزی چگونه تشخیص داده می شود؟
اکثر افراد با آنوریسم مغزی پاره نشده ، از وجود آن بی خبرند. در بیشتر موارد ، پزشک در حین انجام تصویربرداری مغز به دلایل دیگر (مانند MRI یا سی تی اسکن) ممکن است به طور تصادفی این بیرون زدگی شریان مغزی را شناسایی کند.
تست های تشخیص بیرون زدگی شریان مغزی
- سی تی اسکن (CT Scan)
- سی تی آنژیوگرافی (CTA)
- ام آر آی (MRI):
- ام آر آنژیوگرافی (MRA)
- آنژیوگرافی مغزی (Cerebral Angiography)
- تحلیل مایع مغزی نخاعی (CSF Analysis)
درمان آنوریسم مغزی چگونه انجام می شود؟
هدف اصلی درمان آنوریسم مغزی ، قطع یا کاهش جریان خون به داخل آنوریسم است. آنوریسم های پاره شده یا در حال نشت نیاز به جراحی اورژانسی دارند. در مورد آنوریسم های سالم ، بسته به شرایط بیمار ممکن است نیازی به درمان نباشد. پزشک براساس مواردی مانند شکل آناتومی رگ ها ، اندازه و محل آنوریسم و عوامل دیگر ، بهترین گزینه درمان را پیشنهاد می دهد. در کل ، دوره بهبودی برای آنوریسم پاره شده طولانی تر از آنوریسم های پاره نشده است.
✅ کلیپینگ میکروسکوپی آنوریسم مغزی (Microvascular Clipping)
در این روش ، جراح مغز یک برش کوچک در جمجمه ایجاد می کند تا به آنوریسم دسترسی پیدا کند. با استفاده از میکروسکوپ و ابزارهای بسیار ظریف ، یک گیره فلزی کوچک در پایه آنوریسم قرار می دهد تا مسیر جریان خون به آن را ببندد. این روش می تواند خونریزی مغزی را متوقف کند یا از بزرگ شدن و پارگی جلوگیری نماید. دوره بهبودی برای آنوریسم های پاره‌شده ، چند هفته تا چند ماه و برای انواع پاره نشده ، حدود ۲ تا ۴ هفته معمولاً آنوریسم‌هایی که به طور کامل کلیپ شده اند ، دوباره خونریزی نمی کنند.
✅ کویل‌گذاری درون‌عروقی (Endovascular Coiling)
در این روش ، جراح مغز یک کاتتر انعطاف پذیر را از طریق رگ خونی به سمت مغز هدایت می کند. از طریق این کاتتر ، یک کویل سیمی نرم و کوچک داخل آنوریسم قرار داده می شود. کویل باعث تغییر الگوی جریان خون داخل آنوریسم شده و در نتیجه یک لخته خونی تشکیل می شود که از ورود بیشتر خون به آنوریسم جلوگیری می کند.
✅ استنت های انحراف جریان خون
در این روش ، جراح مغز ، یک کاتتر را از طریق رگ خونی در کشاله ران یا مچ دست وارد کرده و آن را به سمت مغز هدایت می کند و از طریق این کاتتر، یک لوله مشبک در قسمتی از رگ خونی که حاوی آنوریسم است ، قرار می دهد که جریان خون را به‌جای وارد شدن به داخل آنوریسم ، از آن منحرف می کند.
✅ دستگاه WEB برای آنوریسم مغزی
در این روش ، جراح کاتتری را از طریق رگ خونی در کشاله ران یا مچ دست وارد کرده و به سمت مغز هدایت می کند و از طریق این کاتتر ، یک مکعب یا گوی فلزی مشبک را داخل آنوریسم قرار می دهد. این روش مشابه کویل‌گذاری عمل می کند ، به این صورت که از ورود خون به به آن جلوگیری کرده و از بزرگ شدن یا پارگی آن جلوگیری می کند.
پیشگیری از آنوریسم مغزی
برای پیشگیری از آنوریسم مغزی باید:
- فشار خون خود را کنترل کرده و داروهای تجویزشده را مرتب مصرف کنید.
- سیگار را ترک کنید.
- از مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کنید.
- رژیم غذایی سالم و کم نمک داشته باشید.
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
- از بلند کردن وسایل سنگین یا فشار شدید خودداری کنید.
درمان های آنوریسم مغزی پاره شده
اگر آنوریسم شما پاره شده باشد ، تیم پزشکی از درمان های اضافی برای مدیریت علائم و جلوگیری از بروز عوارض استفاده می کند. این درمان ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- داروهای ضد تشنج
- مسدودکننده های کانال کلسیم
- شانت
افرادی که آنوریسم آنها پاره شده ، اغلب به فیزیوتراپی ، گفتار درمانی و کار درمانی نیاز دارند تا عملکرد خود را بازیابی کرده و روش های جدیدی برای زندگی با هرگونه ناتوانی دائمی پیدا کنند.
عوارض بعد از عمل آنوریسم مغزی
برخی بیماران بعد از عمل جراحی آنوریسم ممکن است دچار عوارضی مانند موارد زیر شوند:
- خستگی مفرط
- مشکلات حافظه یا تمرکز
- مشکلات گفتاری
- سردرد یا دوبینی
- تشنج یا ضعف حرکتی
سوالات پرتکرار درباره انوریسم مغزی
آیا آنوریسم مغزی خطرناک است؟
بله ، آنوریسم مغزی در صورت پاره شدن می تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد. حتی آنوریسم های کوچک در صورت رشد یا افزایش فشار می توانند منجر به سکته مغزی یا مرگ شوند. شناسایی به موقع و درمان مناسب می تواند از بروز عواقب جبران ناپذیر جلوگیری کند.
طول عمر بیماران مبتلا به آنوریسم مغزی
پیش آگهی آنوریسم مغزی به عواملی مانند اندازه آنوریسم ، محل آن ، وجود پارگی یا عدم پارگی و سرعت تشخیص بستگی دارد. در صورت پارگی ، حدود ۵۰٪ از بیماران فوت می کنند ، اما در صورت درمان به موقع ، بسیاری از بیماران می توانند زندگی طبیعی داشته باشند. در آنوریسم های پاره نشده ، افراد ممکن است تا آخر عمر بدون علائم زندگی کنند ، به‌ویژه اگر تغییرات سبک زندگی مانند ترک سیگار و کنترل فشار خون را رعایت نمایند.
آیا آنوریسم مغزی بدون جراحی درمان می شود؟
بله ، برخی آنوریسم های کوچک که خطر پارگی ندارند ، ممکن است تنها با مراقبت های دارویی و کنترل منظم تصویر برداری درمان شوند. در این موارد ، تغییر سبک زندگی و دارو برای کنترل فشار خون و کاهش خطر پارگی ضروری است. جراحی تنها در صورت افزایش خطر توصیه می شود.
