زمانی که سلول های سرطانی از دیگر قسمت های بدن به مغز سرایت کرده و شروع به رشد در ان منطقه کنند ، عارضه متاستاز مغزی رخ می دهد. هر چه بیماری متاستاز مغز در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود ، به کنترل عارضه ، بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیمار کمک بیشتری می کند.
متاستاز مغز چیست؟
قابلیت منحصر به فرد سلول های سرطانی در تکثیر و گسترش ، کنترل آن ها را سخت می کند. با جدا شدن سلول های سرطانی از تومور اولیه ، می توانند از طریق عروق خونی ، همراه با جریان خون به سمت ، دیگر قسمت های بدن نظیر مغز حرکت کنند. چنانچه سلول های سرطانی بعد از استقرار در مغز ، به رشد و تکثیر خود ادامه دهند و تومورهای جدید دیگری تشکیل شوند ، به این وضعیت متاستاز مغز (Brain Metastasis) می گویند.
علت متاستاز مغزی
همانطور که پیش تر توضیج داده شد ، علت اصلی این عارضه ، پراکنده شدن و رشد و تکثیر سلول های سرطان اولیه در مغز است. علت اینکه چرا این سلول ها شروع به گسترش می کنند هنوز به طور دقیق مشخص نیست. قابل ذکر است که هر نوع سرطانی میتواند علت وقوع متاستاز مغزی باشد اما برخی از آن ها ریسک بالاتری در این زمینه دارند.
- سرطان ریه : گفته می شود حدود نیمی از افراد مبتلا به سرطان ریه ، ممکن است درگیر متاستاز در ناحیه مغز شوند. هر چه سلول های سرطانی ریه کوچکتر باشد ، ریسک متاستاز بالاتر می رود.
- سرطان سینه : تقریبا 10 الی 15 درصد مبتلایان به سرطان متاستاتیک پستان ، احتمال ابتلا به متاستاز مغزی برایشان بالاست. وقوع این عارضه برای کسانی که به سرطان سینه HER2+ و سرطان پستان سه گانه -منفی (triple-negative breast cancer.) مبتلا هستند ، محتمل تر است.
- ملانوما : حدود 50 درصد از بیماران مبتلا به این نوع سرطان پوستی ، در معرض خطر متاستاز در ناحیه مغزی هستند.
نکته : دیگر انواع کانسرها مثل سرطان کلیه ، روده بزرگ و حتی تیروئید هم می توانند از علت های این عارضه مغزی باشند اما در قیاس با موارد گفته شده ، ریسک کمتری دارند.
علائم متاستاز مغز
بسته به محل قرارگیری تومور و نحوه تاثیر گذاری ان بر عملکرد مغز ، این عارضه می تواند علائم و نشانه های مختلفی داشته باشد. از جمله رایج ترین علائم متاستاز مغز می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- سردرد که گاهی با حالت تهوع و استفراغ همراه است
- تشنج
- ضعف یک طرفه بدن یا ناتوانی در حرکت دادن دست و پا یک سمت از بدن
- اختلالات شناختی مثل از دست دادن حافظه کوتاه مدت یا تغییر خلق و خو
- دشواری در تکلم و فهم آن
- مشکلات بینایی
هرچه متاستاز مغزی پیشرفت کند ممکن است بیمار متوجه علائم جدید تری مثل مشکلات شنوایی ، اختلال در بلع ، دو بینی و حتی احساس خواب آلودگی
تشخیص متاستاز مغزی
زمانی که مبتلا به نوعی سرطان هستید و علائم متاستاز را تجربه می کنید ، متخصص برای تشخیص دقیق عارضه انجام تست و آزمایش هایی را تجویز میکند. البته حتی اگر علائم خاصی را تجربه نکنید اما مبتلا به نوعی سرطان اولیه باشید که احتمال متاستاز آن زیاد است ، متخصص معاینات لازم را جهت پی بردن به میزان سلامت مغز انجام می دهد. از جمله آزمایش های تشخیصی متاستاز مغز عبارتند از :
| ارزیابی سیستم عصبی (Neurological exam) : طی این تست ، پزشک متخصص هر گونه تغییر در میزان تعادل ، هماهنگی اعضای بدن ، وضعیت ذهنی و روانی ، سطح شنوایی و بینایی و واکنش ها را بررسی می کند. تغییرات بوجود امده در موارد گفته شده ، محل قرارگیری توده های سرطانی در مغز را مشخص می کند. |
| آزمایش خون: به منظور بررسی و چک نشانگرهای تومور (مولفه های تراوش شده از تومور سرطانی در جریان خون ) که به نوعی از سرطان مرتبط است ، آزمایش کامل خون انجام می شود. |
| عسکبرداری MRI: طی MRI ، عکسبرداری کامل و با تمام جزئیات از مغز انجام می شود و هر گونه مورد غیرطبیعی در ان مشخص خواهد بود. |
| بیوپسی یا نمونه برداری: اگر دیگر تست های تشخیصی متاستاز مغز اطلاعات لازم را فراهم نیاورند ، برای بیمار نمونه برداری انجام می شود. طی بیوپسی ، متخصص بخش کوچکی از بافت تومور را برمیدارد تا رفتار سلول های سرطانی را بررسی کند. |
طول عمر متاستاز مغز
نمی توان یک جواب قطعی برای این مسئله داشت. در گذشته به طور میانگین طول عمر بیمار مبتلا به متاستاز مغزی ، کمتر از 6 ماه بعد از تشخیص عارضه محاسبه می شد. اما امروزه به دلیل تکنیک های درمانی پیشرفته ، طول عمر این بیماران نیز افزایش یافته است. شایان ذکر است که فاکتورهای مختلفی در تعیین این مسئله تاثیر گذار هستند ؛ از جمله سرعت رشد سلول های سرطانی ، نوع سرطان اولیه و حتی قدرت بدن و سیستم ایمنی فرد.
