شنت مغزی یک لوله باریک است که به مایع مغزی نخاعی اضافی (CSF) که در داخل جمجمه تجمع یافته است اجازه می دهد به قسمت دیگری از بدن ، مانند حفره شکمی (شکم) ، تخلیه شود. شنت از طریق یک سوراخ در جمجمه وارد شده و به بخشی از مغز به نام بطن متصل می شود. ممکن است از برخی محل ها که شانت عبور کرده است یک پارگی کوچک توسط جراح ایجاد شده و سپس دوخته شود. یکیاز این نواحی ، در گردن است.
محل قرارگیری شانت در بدن
شنت ها بر اساس محل ورود در مغز و محل خروج در بدن نام گذاری می شوند. بیشتر شانت های مغزی از نوع بطنی به صفاقی (VP) هستند. همچنین شنت های کمری به صفاقی (LP) ، بطنی به دهلیزی (VA) و بطنی به پلور (در ریه‌ها) نیز وجود دارند.
- شنت های VP مایع را از مغز به شکم تخلیه می کنند.
- شانت های VA مایع را از مغز به قلب تخلیه می کنند.
- شنت های بطنی – پلور مایع را از مغز به ریه ها منتقل می کنند.
شانت ها از لوله های نرم و انعطاف پذیر به قطر حدود ۳ میلی متر ساخته شده اند. کارگذاری شنت مغزی توسط جراح مغز و اعصاب و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. در برخی موارد انسداد مایع مغزی نخاعی ، جراح ممکن است تصمیم بگیرد که یک ونتریکولوستومی سوم انجام دهد. این روش شامل ایجاد یک سوراخ در کف و گاهی دیواره بطن سوم است تا مایع CSF بتواند فرار کند.
چگونه بفهمیم چه نوع شانت مغزی خواهیم داشت؟
جراح تصمیم خواهد گرفت که چه نوع شنتی مورد نیاز است.
به طور کلی دو نوع شانت گذاری وجود دارد:
- شنت های با فشار ثابت دارای دریچه ای هستند که بر اساس فشار داخل جمجمه ای خاصی (کم ، متوسط یا زیاد) از پیش تنظیم شده اند.
- شنت های قابل برنامه ریزی به جراح اجازه می دهند که فشار باز شدن دریچه را تنظیم کند، بنابراین می توانند برای نیازهای فردی برنامه ریزی شوند. در این نوع شنت ها ، فشار را می توان تغییر داد ولی چون کنترل فشار با بخش فلزی است اگر بیمار نیاز به ام آر آی داشته باشد و یا گذر از میدان های مغناطیسی قوی مانند نزدیکی دکل های فشار قوی رد شود باید سریعا فشار را روی عددی که نظر پزشک بوده است دوباره تنظیم کند. این شانت معمولا برای بیماران با آتروفی مغز یعنی بیشتر بیماران مسن با هیدروسفالی با فشار نرمال گذاشته می شود.
چرا به شانت مغزی نیاز پیدا می کنیم؟
مایع مغزی نخاعی شامل آب ، پروتئین ، قند و مواد معدنی است و در چهار حفره یا بطن مغز جریان دارد. معمولاً این مایع از طریق منافذ کوچکی در قاعده مغز عبور کرده و روی سطح مغز جذب جریان خون می شود و سپس دوباره در جریان خون گردش می کند. زمانی که انسدادی در مسیر مایع CSF ایجاد شود یا جذب آن دچار مشکل شود ، حجم CSF در بطن ها و فضای زیر عنکبوتیه افزایش می یابد. این وضعیت ، هیدروسفالی نام دارد. در این حالت فضاهای مایع بزرگ می شوند و بر مغز فشار وارد می کنند که در صورت عدم درمان ، آسیب جدی به مغز وارد می شود.
اختلالات CSF و هیدروسفالی با موفقیت از طریق این کارگذاری درمان می شوند.
قبل از عمل چه اتفاقی می افتد؟
گاهی آزمایش هایی مانند سی تی اسکن ، ام آر آی یا آزمایش خون مورد نیاز خواهد بود.
جراح عمل را برای شما توضیح خواهد داد و رضایت کتبی از شما خواهد گرفت. شانت گذاری تحت بیهوشی عمومی گذاشته می شود. خطرات احتمالی این جراحی برای شما شرح داده خواهد شد.
بعد از عمل شنت گذاری چه اتفاقی می‌افتد؟
- بلافاصله پس از عمل ، به بخش مراقبت های ویژه منتقل می شوید یا مستقیماً به بخش بازگردانده خواهید شد تا تحت نظارت دقیق قرار بگیرید.
- پس از بازگشت به بخش ، پرستاران به مدت ۲۴ ساعت اول مرتباً وضعیت بیمار را بررسی می کنند که ممکن است شامل بیدار کردن او هر ساعت یک بار باشد.
- احتمالاً بیمار به دستگاهی متصل خواهد بود که ضربان قلب و تنفس او را پایش می کند.
- با بهبود وضعیت ، تعداد دفعات این مشاهدات کاهش می یابد.
- اگر شنت مغزی از نوع VP باشد، بخشی از موی سر تراشیده می شود.
- پس از عمل ممکن است حالت تهوع داشته باشید. پرستار وضعیت را بررسی کرده و در صورت نیاز دارو تجویز خواهد شد.
- پیش از تغذیه لازم است با پرستاران هماهنگ کنید تا مطمئن شوید در بلع مشکلی وجود ندارد و معده قادر به پردازش غذاست (مخصوصاً در شنت VP).
- احساس خواب‌آلودگی بعد از بیهوشی عمومی طبیعی است.
محل پانسمان بعد از جراحی
بیمار از دو محل ، دو پانسمان خواهد داشت:
- روی سر
- در محلی که لوله پایینی شنت مغزی قرار داده شده (در شنت VP این محل شکم است).
برداشتن پانسمان ها طبق دستور جراح و توسط پرستاران انجام خواهد شد. اگر شنت LP گذاشته شده باشد ، شما باید برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت به صورت صاف (یا با زاویه ۳۰ درجه سر تخت) دراز بکشید. پزشک به شما اطلاع خواهند داد که چه زمانی اجازه نشستن خواهید داشت.
دستورالعمل های مراقبت از زخم نیز قبل از ترخیص به شما داده خواهد شد.
اولین ویزیت پس از جراحی شنت گذاری
جراح مغز و اعصاب برای بیمار تجویز می کند که ۶ تا ۸ هفته بعد از عمل ، برای ویزیت به او مراجعه کند.
علائم نیاز به بررسی یا تعویض شنت
در صورت انسداد شنت مغزی ، جدا شدن آن یا ایجاد عفونت ، مشکلاتی ممکن است ایجاد شود. علائم از کار افتادن شنت مشابه علائم وجود مایع زیاد در مغز است.
اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید ، فوراً باید به بخش اورژانس نزدیک مراجعه کنید.
علائم مشکوک شنت گذاری در در نوزادان
- تغذیه ضعیف
- استفراغ
- خواب آلودگی یا کاهش هوشیاری
- بزرگ شدن غیرعادی سر
- برجسته شدن ملاج (نقطه نرم بالای سر)
- تحریک پذیری (گریه زیاد یا بی دلیل)
- تشنج
- کندی در رسیدن به مراحل رشدی (مثلاً دیر غلت زدن یا نشستن)
علائم مشکوک شنت مغزی در کودکان
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- خواب آلودگی یا کم تحرکی (بیشتر از حد معمول خوابیده ، سخت بیدار می شود، علاقه ای به بازی ندارد)
- تحریک پذیری
- تغییر در شخصیت ، رفتار یا عملکرد تحصیلی
- اختلال در هماهنگی حرکتی
- تشنج
- تغییرات در بینایی
- ایجاد لوچی جدید
علائم عفونت شنت مغزی
حتی در صورت وجود عفونت ممکن است شنت مغزی همچنان کار کند. نشانه های عفونت شامل: موارد زیر است :
- تورم یا قرمزی پوست در اطراف لوله یا محل های برش
- تب
- سفتی گردن
- خروج مایع از محل برش
- کاهش اشتها یا تغذیه نامناسب
- احساس بیماری عمومی
- درد شکمی (در شنت های VP)
