مننژیوم (Meningioma) نوعی از تومور مغزی است که در پرده مننژ شکل می گیرد. پرده مننژ سه لایه بافتی است که مغز و نخاع را پوشانده و از آنها محافظت می کنند. مننژیوم ها به طور خاص از سلول های آراکنوئید (عنکبوتیه) منشأ می گیرند که این سلول ها در غشای نازک و شبکه مانندی قرار دارند که مغز و نخاع را می پوشاند. این غشاء یکی از سه لایه ای است که پرده مننژ را تشکیل می دهد. بیشتر مننژیوم ها سرطانی (بدخیم) نیستند و خوش‌خیم محسوب می شوند ، هرچند در برخی موارد می توانند بدخیم باشند. به طور کلی ، اگر توموری سرطانی باشد ، به این معناست که تهاجمی است و می تواند به بافت های اطراف حمله کرده و حتی به سایر بخش های بدن گسترش یابد. اما تومور خوش‌خیم به سایر بخش های بدن منتشر نمی شود. مننژیوم ها معمولاً در نزدیکی بالای مغز و بخش خارجی منحنی مغز یافت می‌شوند. همچنین ممکن است در قاعده جمجمه نیز شکل بگیرند. نوع نخاعی آنها نادر است. این تومورها معمولاً به آرامی و به سمت داخل رشد می کنند. اغلب ، تا زمانی که تشخیص داده شوند ، اندازه بزرگی پیدا کرده اند. حتی نوع خوش‌خیم آنها نیز می تواند به اندازه ای رشد کند که با فشرده سازی نواحی اطراف مغز، تهدیدی جدی برای زندگی به شمار آید.
علائم مننژیوم چیست؟
از آنجا که این تومورها ، معمولاً روند رشد آهسته ای دارند ، اغلب تا زمانی که به اندازه ای بزرگ نشوند که به ساختارهای مهم اطراف فشار وارد کنند ، علائم قابل توجهی ایجاد نمی کنند. علائم مننژیوم می تواند بسته به ناحیه ای از مغز که درگیر شده بسیار متفاوت باشند. برخی از محل های خاص این تومور با علائم عصبی خاصی همراه هستند. به عنوان مثال:
- مننژیوم‌های شیار بویایی می توانند باعث از دست دادن کامل یا جزئی حس بویایی (آنوسمیا) شوند.
- مننژیوم‌های خط میانی جلوی مغز (posterior frontal midline) ممکن است منجر به فلج پاها و نیمه پایین بدن (پاراپلژی) شوند.
- مننژیوم‌های بال اسفنوئید ممکن است باعث سندرم سینوس کاورنوس و بیرون زدگی یک یا هر دو چشم از جای طبیعی خود (پروپتوزیس) شوند.
علائم رایج و کلی تومور مننژیوم شامل موارد زیر است:
- سردرد
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- تغییرات بینایی مانند دوبینی ، تاری دید یا از دست دادن بینایی
- کاهش شنوایی
- تشنج
- تغییرات رفتاری یا شخصیتی
- مشکلات حافظه
- افزایش واکنش های رفلاکسی (هایپررفلکسی)
- ضعف عضلانی در بخش هایی از بدن
- فلج در نواحی خاصی از بدن
علت ایجاد این تومور چیست؟
هنوز علت دقیق مننژیوم مشخص نیست. تحقیقات نشان داده که ۴۰ تا ۸۰ درصد این تومورها دارای ناهنجاری در کروموزوم شماره ۲۲ هستند. این کروموزوم در سرکوب رشد تومورها نقش دارد. این تغییر معمولاً به‌صورت خود به خودی (تصادفی) رخ می دهد و فقط به ندرت به دلیل بیماری‌های ژنتیکی (ارثی) اتفاق می افتد.
گریدهای تومور مننژیوم
سه نوع مننژیوم بر اساس درجه وجود دارد :
- درجه I یا معمولی : این نوع مننژیوم خوش خیم است و به آهستگی رشد می‌کند و حدود ۸۰٪ از موارد را تشکیل می دهد.
- درجه II یا غیرطبیعی (آتیپیک) : این نوع نیزخوش خیم است اما سریع تر رشد کرده و ممکن است در برابر درمان مقاوم تر باشد و حدود ۱۷٪ از موارد را شامل می شود.
- درجه III یا آنا پلاستیک : این نوع تومور ، بدخیم (سرطانی) است و به سرعت رشد کرده و گسترش می یابد و حدود ۱.۷٪ از موارد را تشکیل می دهد.
انواع مختلف مننژیوم ها بر اساس محل قرارگیری
- محدب (Convexity): در سطح مغز رشد کرده و ممکن است با بزرگ شدن ، به مغز فشار وارد کنند.
- داخل بطنی (Intraventricular): درون بطن های مغز رشد می کنند. بطن ها حامل مایع مغزی نخاعی (CSF) هستند.
- شیار بویایی (Olfactory Groove): بین مغز و بینی و در قاعده جمجمه قرار دارند. نزدیک عصب بویایی رشد می کنند که مسئول حس بویایی است.
- بال اسفنوئید (Sphenoid Wing): در امتداد یک لبه استخوانی در پشت چشم ها تشکیل می شوند.
علاوه بر موارد ذکر شده ، انواع فوق تخصصی دیگری نیز وجود دارد.
آیا مننژیوم سرطان محسوب می شود؟
در بیشتر موارد ، این تومورها خوش خیم هستند اما گاهی ممکن است بدخیم باشند. حتی در صورتیکه از نوع خوش خیم باشد، اگر به اندازه کافی بزرگ شود ، می تواند به ساختارهای مهم مغز فشار وارد کرده و آسیب ایجاد کند و حتی تهدیدی برای زندگی به شمار آید.
اگر بیماری مننژیوم درمان نشود ، چه مشکلاتی پیش می آید؟
این تصور که چون مننژیوم خوش خیم است پس نیازی به درمان ندارد ، می تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. اگر تومور مننژیوم به موقع تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد، امکان دارد با عوارض قابل توجهی همراه باشد و حتی باعث وخیم تر شدن عارضه و مشکل تر شدن درمان آن شود.
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| افزایش تدریجی فشار داخل جمجمه | مننژیوم به سبب رشد تدریجی خود فضای محدود داخل جمجمه را اشغال می‌کند. این روند می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شود که در نتیجه آن سردردهای مزمن ، تهوع ، استفراغ و حتی تاری دید را تجربه خواهید کرد. در برخی موارد ، بیماران از احساس سنگینی یا فشار دائمی در سر شکایت دارند که کیفیت زندگی روزمره آن ها را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد. |
| اختلالات عصبی و حرکتی | با گسترش تومور، بسته به محل قرارگیری آن ، ممکن است بخش هایی از مغز تحت فشار قرار گیرند. فشار وارد شده به مغز می تواند منجر به اختلال در عملکردهای عصبی شود. مشکلاتی مانند ضعف یا فلج اندام ها ، اختلال در تعادل ، بی حسی ، تشنج و حتی تغییرات شخصیتی ، همگی از عوارض عدم درمان مننژیوم و فشار ناشی از آن به مغز هستند. توجه داشته باشید که گاهی این علائم به‌تدریج ظاهر می شوند و فرد به اشتباه آن ها را به دلایل دیگری نسبت می دهد. |
| کاهش توانایی شناختی و تمرکز | در صورتی که تومور بر نواحی مسئول تفکر ، تمرکز و حافظه تأثیر بگذارد ، امکان دارد بیمار دچار اختلالاتی در روند تصمیم‌گیری ، کاهش حافظه کوتاه مدت و مشکلات تمرکز شود. مشخصاً این وضعیت نه تنها زندگی شخصی بلکه توانایی فرد در انجام فعالیت های شغلی و اجتماعی را نیز مختل می کند. |
| خطر گسترش تومور یا تبدیل به نوع بدخیم | هرچند مننژیوم‌ها غالباً خوش‌خیم هستند ؛ اما در برخی موارد به سبب عدم درمان ، ممکن است به مرور زمان رشد کرده و به نواحی حساس مغز یا نخاع گسترش پیدا کنند. در برخی موارد نادر ، امکان تغییر ماهیت تومور و تبدیل آن به نوع بدخیم نیز وجود دارد که درمان آن دشوارتر خواهد بود. |
| کاهش احتمال موفقیت درمان | در مراحل اولیه ، درمان مننژیوم معمولاً با موفقیت بالایی همراه است و می توان آن را با جراحی یا روش های غیر تهاجمی مانند پرتودرمانی کنترل کرد. اما اگر از رشد تومور جلوگیری نشود و همچنان ادامه پیدا کند ، هم انجام جراحی پیچیده تر می شود و هم احتمال آسیب به بافت های حیاتی مغز افزایش پیدا می کند. به همین دلیل ، تأخیر در درمان می تواند مستقیماً بر نتایج درمانی تأثیر منفی بگذارد. |
چه کسانی بیشتر در معرض این تومور هستند؟
مننژیوم ها بیشتر در بزرگسالان دیده می شوند تا کودکان. هرچند کودکان نیز ممکن است به آن دچار شوند. میانگین سن تشخیص این تومور ، ۶۶ سال است. زنان بیشتر از مردان به این تومور دچار می شوند که احتمالاً به علل هورمونی مرتبط با ایجاد این تومور ها مربوط است.
چگونه مننژیوم تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص این نوع از تومورهای مغزی ، لازم است که به یک جراح و متخصص مغز و اعصاب شود. ایشان طی یک پروسه چند مرحله ای ، معاینات لازم را جهت شناسایی و تشخصی دقیق بیماری انجام می دهد. از جمله ارزیابی های تشخیصی عبارتند از :
- معاینه فیزیکی
- معاینه عصبی (نورولوژیک) برای بررسی واکنش ها ، قدرت عضلات ، بینایی ، شنوایی و تعادل
- MRI مغز (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی)
- سی تی اسکن (CT scan)
- نمونه برداری (بیوپسی)
درمان مننژیوم به چه صورت است؟
درمان برای افراد مبتلا، بسیار فرد محور و بسته به شرایط خاص هر بیمار متفاوت است. معمولاً برای بیماران ترکیبی از روش های درمانی زیر استفاده می شود:
- پرتو درمانی
- درمان حمایتی (Supportive Care)
- شیمی درمانی (در موارد نادر)
- جراحی
