نورالژی تری ژمینال ( Trigeminal neuralgia) یک بیماری است که با درد ناشی از عصب سه قلو (تری ژمینال) مشخص می شود. این عصب از نزدیکی بالای گوش شروع شده و به سه شاخه تقسیم می شود: یکی به سمت چشم ، یکی به گونه و دیگری به سمت فک. ما دو عصب سه قلو داریم، یکی برای هر طرف صورت ، اما درد ناشی از نورالژی تری ژمینال معمولاً فقط یک طرف صورت را درگیر می کند. درد ناشی از این بیماری با دیگر دردهای ناحیه صورت متفاوت است. اغلب به‌صورت ضربه ای ، برنده یا مانند شوک الکتریکی توصیف می شود و آن قدر شدید است که فرد حتی نمی تواند غذا بخورد یا آب بنوشد. این درد در عرض چند ثانیه در صورت حرکت می کند ، اما با پیشرفت بیماری ، می تواند برای چند دقیقه یا حتی بیشتر ادامه یابد.
علل نورالژی تری ژمینال
نورالژی تری ژمینال معمولاً به طور خود به خود ایجاد می شود ، اما گاهی با آسیب صورت یا اقدامات دندان پزشکی مرتبط است.
یکی از علل شایع آن ، فشار یک رگ خونی بر عصب تری ژمینال است که به آن فشردگی عروقی می گویند. با گذشت زمان ، ضربان یک شریان که به عصب فشار وارد می کند ، می تواند لایه عایق (میلین) اطراف عصب را از بین ببرد و باعث حساسیت شدید آن شود.
علائم ممکن است مشابه دردهای دندانی باشند و گاهی بیماران قبل از تشخیص ، چندین عمل دندان پزشکی را برای کنترل درد انجام می دهند.
علائم نورالژی تری ژمینال
این بیماری بیشتر در زنان ، افراد مسن (معمولاً بالای ۵۰ سال) و در سمت راست صورت رخ می دهد. معمولاً به‌صورت ارثی منتقل نمی شود.
علائم شامل موارد زیر است:
- دوره هایی از درد شدید ، تیز و برنده در گونه یا فک که ممکن است مانند شوک الکتریکی احساس شود. این درد اغلب با لمس صورت یا دندان ، اصلاح صورت ، آرایش کردن ، مسواک زدن ، تماس زبان با دندان یا لب ، غذا خوردن ، نوشیدن یا صحبت کردن ، یا حتی نسیم ملایم یا پاشیدن آب به صورت تحریک می شود.
- دوره‌های بدون درد بین حملات
- اضطراب ناشی از ترس بازگشت درد
درد نورالژی تری ژمینال
عصب سه قلو به سه شاخه تقسیم می شود:
- افتالمیک (چشمی)
- ماگزیلاری (گونه‌ای)
- مندیبولار (فکی)
هر شاخه مسئول حس ناحیه ای از صورت است. بسته به اینکه کدام شاخه یا بخش از عصب تحریک شده ، درد می تواند در هر قسمت از صورت احساس شود ، اما اغلب در بخش پایینی صورت است. شدت درد بسیار زیاد است؛ برخی بیماران گزارش داده اند که این درد از حمله قلبی ، دفع سنگ کلیه یا حتی زایمان نیز شدیدتر است.
شروع درد ممکن است با گزگز یا بی حسی در صورت آغاز شود. درد به‌صورت حملاتی است که از چند ثانیه تا دو دقیقه طول می کشد و به مرور زمان تکرار آن افزایش یافته و تقریباً دائمی می شود.
حملات ممکن است برای هفته ها یا ماه ها ادامه یابد و سپس دوره ای بدون درد ایجاد شود که ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد. هرچند درد گاهی ظاهراً ناپدید می شود ، اما معمولاً بازمی گردد و اغلب شدیدتر می شود.
در برخی موارد ، به‌جای درد شدید و تیز ، بیمار درد مبهم و مداومی را تجربه می کند که به آن نورالژی تری ژمینال غیر معمول گفته می شود.
تشخیص نورالژی تری ژمینال
- تشخیص این بیماری شامل معاینه فیزیکی و گرفتن شرح حال دقیق پزشکی است تا سایر علل درد صورت رد شوند. پزشک درباره شدت ، دفعات ، عوامل تحریک کننده و تسکین دهنده درد سوال می پرسد. چون تست خاصی برای تشخیص آن وجود ندارد، شناخت ماهیت درد بسیار حائز اهمیت است.
- پزشک در صورت نیاز آزمایش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا MRI با وضوح بالا از عصب تری ژمینال و نواحی اطراف را توصیه می کند. این تست ها می‌ت وانند نشان دهند آیا درد ناشی از تومور ، ناهنجاری عروقی یا بیماری ام‌اس تشخیص داده‌نشده است یا خیر. برخی تکنیک های پیشرفته MRI ممکن است فشار رگ خونی روی شاخه ای از عصب را نیز نشان دهند.
درمان نورالژی تری ژمینال
-
داروها
بیشتر مسکن های رایج برای نورالژی تری ژمینال مؤثر نیستند، اما درمان های مدرن می توانند درد را کاهش داده یا از بین ببرند. داروهایی که برای کنترل تشنج استفاده می شوند ، مانند کاربامازپین و گاباپنتین ، اغلب تجویز می شوند. برای برخی داروها ، انجام آزمایش های خونی منظم برای بررسی تعداد گلبول های سفید ، پلاکت ها ، سطح سدیم و عملکرد کبد لازم است. پزشک شما می تواند بهترین دارو و دوز مناسب را انتخاب کند. معمولاً درمان با دوزهای پایین آغاز شده و به تدریج افزایش می یابد تا بهترین اثر با کمترین عوارض به دست آید.
-
بلاک عصب تری‌ژمینال
بلاک عصب شامل تزریق دارو (استروئید یا ماده ای دیگر) در بخش های مختلف عصب برای کاهش درد است. این روش ممکن است برای برخی بیماران تسکین موقت فراهم کند. معمولاً برای رسیدن به تأثیر مطلوب ، چندین تزریق لازم است.
-
جراحی برای درمان نورالژی تری ژمینال
اگر داروها نتوانند درد را کنترل کنند یا عوارض آنها غیرقابل تحمل باشد ، گزینه های جراحی مختلفی وجود دارد. بهتر است قبل از رسیدن به وضعیت بحرانی با این روش ها آشنا شوید تا زمان کافی برای تصمیم گیری با پزشک داشته باشید. سلامت کلی ، سن ، شدت درد و در دسترس بودن روش ها از عوامل مؤثر در انتخاب روش جراحی هستند.
جراحی برای نورالژی تری ژمینال بسیار دقیق است ، زیرا ناحیه درگیر بسیار کوچک است. به دنبال جراحان مغز و اعصابی باشید که تجربه فراوانی در درمان این بیماری دارند.
روش‌های جراحی شامل موارد زیر می باشد:
- ریزوتومی (Rhizotomy)
- کاهش فشار عروقی میکروسکوپی (Microvascular Decompression – MVD)
- جراحی رادیوسرجری استریوتاکتیک (Stereotactic Radiosurgery)
